شاید نتوان گفت که بهترین روش برای یاد دادن نظم به بچه‌ها چیست، هر کودکی شخصیت متفاوت خود را دارد، اما تجربه و علم نشان داده اند که اعمال بعضی راهکارها برای آموزش نظم و انظباط به کودکان واقعا موثر هستند.
چرا آموزش نظم به کودکان اهمیت دارد؟
مطمئنا هدف نهایی فرزندپروری شما باید آموزش خود انضباطی یا همان نظم شخصی کودک باشد. انضباط شخصی به کودک کمک میکند تا در مقابل وسوسه‌های ناسالم و اشتباه، مقاومت بیشتری از خودش نشان دهد.
والدین به عنوان یکی از مهم‌ترین افراد زندگی کودکان، نقش بسیار مهمی در آموزش نظم به کودکان دارند. کودکان با یاد گرفتن مهارت‌های داشتن نظم، می‌توانند در آینده موفق‌تر شوند. بنابراین، آموزش نظم به کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد و نباید والدین این موضوع را فراموش کنن
مناسب‌ترین سن برای آموزش نظم به کودکان
انضباط شخصی به کودک شما کمک میکند تا یاد بگیرد در چه جایی و چه زمانی چگونه رفتار کند و چگونه رفتار نکند! زمانی که شما با فرزندتان رابطه گرم و محبت‌آمیزی داشته باشید، بهتر می‌توانید آموزش نظم به کودکان را شروع کنید.
انضباط به معنای تنبیه کودکان نیست. در واقع، انضباط مثبت، بر اساس صحبت کردن و گوش دادن به دست می آید و می‌تواند اهداف زیر را محقق سازد.
کودکان با یاد گرفتن نظم، یاد می گیرند که در خانه، و محیط بیرون چگونه رفتار کنند.
بچه های منظم می‌توانند رفتار خودشان را مدیریت کنند. آن‌ها مهارت‌های مهم مانند توانایی خوب بودن با دیگران را نیز یاد می‌گیرند. کودکان منظم درک بهتری از احساسات پیدا می‌کنند و راحت‌تر می‌توانند احساسات خودشان را بیان کنند. بهتر است که کودکان از همان سنین پایین نظم را یاد بگیرند تا بتوانند در سنین بالاتر نیز از مزایای آن بهره بگیرند.
برای آموزش نظم به کودکان، هیچ وقت دیر نیست و می‌توان در هر سنی نظم را به کودکان آموزش داد. فقط لازم است که برای آموزش نظم به کودکان در سنین مختلف، رویکردهای مختلفی وجود داشته باشند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
آموزش نظم به نوزادان
نوزادان ممکن است برای آزمایش مهارت‌های خودشان، یک سری کارها انجام دهند و همچنین، از ایجاد اتفاقات مختلف لذت ببرند. به عنوان مثال ممکن است کودک شما دوست داشته باشد در سن نوزادی، وقتی موهای شما را می‌کشد واکنش شما را ببیند.
اما نوزادان عواقب کارهای خودشان را درک نمی‌کنند و تفاوت بین درست و غلط را نمی‌دانند. بنابراین، تنبیه کردن نوزادان برای آموزش نظم به آن‌ها کارساز نیست.
در عوض، نوزادان نیاز به مراقبت‌های صمیمانه و محبت‌آمیز دارند تا احساس امنیت پیدا کنند. بنابراین، وقتی کودک شما، موهایتان را می‌کشد، بهتر است به او بگویید «نه» و به او آموزش دهید که چگونه موهای شما را به آرامی نوازش کند.
آموزش نظم به کودکان ۱ تا ۲ ساله (نوپا)
کودکان نوپا اغلب با احساسات بزرگی مانند ناامیدی و عصبانیت دست و پنجه نرم می‌کنند. مهارت‌های اجتماعی و عاطفی کودکان نوپا تازه شروع به رشد کرده‌اند و ممکن است آن‌ها برای دست‌یابی به استقلال رو به رشد خودشان، کارهای مختلفی انجام دهند.
شما می‌توانید با هماهنگ کردن احساسات، تغییر محیط پیرامون کودک، پرت کردن حواس کودک و داشتن برنامه‌ریزی از قبل، برای موقعیت‌های چالش برانگیز به فرزندتان کمک کنید تا رفتار خوبی داشته باشد.
آموزش نظم به کودکان ۳ تا ۵ ساله (پیش دبستانی)
از سن ۳ سالگی، بیشتر کودکان پیش دبستانی شروع به درک رفتارهایی می‌کنند که برخی قابل قبول و برخی غیرقابل قبول هستند. کودکان در سنین ۳ تا ۵ سال، رفتارهای مختلف را آزمایش می‌کنند و ممکن است بیش از یک بار، با یک روش خاص رفتار کنند تا در مورد عواقب آن‌ها مطلع شوند.
آموزش نظم به بچه‌های ۶ تا ۱۲ ساله
کودکان در سنین مدرسه ممکن است بدانند در مکان‌های مختلف باید چه رفتاری داشته باشند. برای مثال، امکان دارد بچه‌ها در مورد رفتارهای مناسبشان در مدرسه، خانه یا کتابخانه اطلاعات خوبی داشته باشند. اما باز هم کودکان در سنین مدرسه به والدین و بزرگترها نیاز دارند تا به آن‌ها یادآوری کنند چگونه رفتار خوب داشته باشند و به رفتار خوب آن‌ها پاداش دهند.
در برخی از کشورهای جهان، معلمان روش‌های مثبتی را برای مدیریت رفتارهای چالش برانگیز کودکان در کلاس درس و زمین بازی را اتخاذ می‌کنند. اگر در مورد رفتار فرزندتان نگران هستید، می‌توانید به عنوان اولین قدم با معلم فرزندتان صبحت کنید.
روش‌های آموزش نظم به کودکان
برای آموزش نظم به کودکان مهم است که از چه روش‌هایی کمک بگیریم. قطعا والدین با اطلاع از بهترین روش‌های آموزش نظم به کودکان، می‌توانند به کودکان کمک کنند تا در آینده مسئولیت‌پذیرتر باشند. از جمله روش‌های مناسب برای آموزش نظم به کودکان عبارتند از:
ساختار و برنامه‌ریزی برای کودک ایجاد کنید
هر روز برای کودک خود یک برنامه مشابه ایجاد کنید تا کودک طبق همان روال پیش برود و به آن عادت کند. وقتی کودکان بدانند که قرار است دقیقا چه کاری انجام دهند، کمتر از مسیر خودشان خارج می‌کنند و به دنبال انجام فعالیت‌های دیگر می‌روند.
یک برنامه صبحگاهی خوب به بچه‌ها کمک میکند تا بدانند چه زمانی وقت صبحانه خوردن، شانه زدن موها، مسواک زدن و لباس پوشیدن است. یک برنامه ریزی خوب برای زمان بعد از مدرسه، می‌تواند به بچه‌ها آموزش دهد که چگونه زمان خود را بین کارهای خانه، تکالیف و فعالیت‌های سرگرم‌کننده در اوقات فراغت تقسیم کنند. برنامه ریزی منظم قبل از خواب به بچه‌ها کمک میکند تا سریع‌تر و منظم‌تر به رختخواب بروند.
سعی کنید که روال و برنامه‌ریزی زندگی فرزندتان را ساده‌تر نگه دارید. کودک شما با تمرین یاد خواهد گرفت که چگونه بدون کمک شما، این روش‌های برنامه ریزی را اجرا کند و به برنامه خودش پایبند باشد.
دلیل پشت قوانین خود را توضیح دهید
اگر می‌خواهید به کودکان یاد بدهید که چگونه انتخاب‌های سالمی داشته باشند، یک رویکرد معتبر را دنبال کنید. چون رویکرد مناسب می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا دلایل قوانین وضع شده برای خودشان را درک کنند. به جای این که به کودک خودتان بگویید «فعلاً تکالیف خودت را انجام بده، چون من می‌گویم»، دلیل اصلی این قانون را توضیح دهید.
شما می‌توانید به کودک بگویید: «این انتخاب خوبی است که ابتدا تکالیف خودت را انجام بدهی. پس از انجام تکالیف می‌توانی وقت آزادی داشته باشی تا کارهای دیگری را هم انجام بدهی». توضیح در مورد دلایل قوانین به فرزند شما کمک میکند تا دلایل اساسی قوانین شما را درک کند.
اجازه دهید کودکان عواقب کارهای خودشان را درک کنند
یکی از بهترین روش‌های آموزش نظم به کودکان این است که به او اجازه دهید تا عواقب کارهای خودش را درک کند. گاهی اوقات عواقب طبیعی می‌توانند بهترین درس برای زندگی کودک شما باشند.
به طور مثال، اگر یک کودک همیشه فراموش میکند قبل از خروج از خانه کت خودش را همراه خودش ببرد؛ نیازی نیست که شما هر روز برای دادن کت به او، راهی مدرسه شوید.
شاید اگر کودک بتواند با پیامد رفتار خودش که احساس سرما در زمان استراحت است، مواجه شود بهتر بتواند دلیل اصرار شما برای برداشتن کت را درک کند. احتمالا کودک شما با تجربه سرما، دفعه بعدی کت را همراه خودش می‌برد، چون می‌داند که اگر کت نداشته باشد احساس سرما میکند.
در برخی از مواقع، کودکان نیاز به نتایج منطقی دارند. کودکی که بیش از حد بی‌ملاحظه با لپ تاپ مادرش بازی میکند و به آن آسیب می‌زند وقتی لپ‌تاپ خراب شد و دیگر نتواند با آن بازی کند، یاد می‌گیرد که با وسایل این‌چنینی بهتر و ملایم‌تر رفتار کند.
به رفتار کودک خودتان قدم به قدم شکل دهید
انضباط شخصی یک فرآیند خاص است که ممکن است در طی سال‌ها اصلاح گردد. شما می‌توانید از راهبردهای انضباطی متناسب با سن برای شکل دادن به رفتار کودک خودتان به صورت قدم به قدم استفاده کنید.
به جای اینکه انتظار داشته باشید تا یک کودک ۶ ساله، به طور ناگهانی بتوانید برنامه صبحگاهی خودش را بدون هیچ یادآوری انجام دهد، بهتر است که از یک پوستر دست‌ساز یا مثلا اینفوگرافی تصویری روی دیوار استفاده کنید. در این پوستر می‌توانید به کودک یادآوری کنید که شانه کردن موها، مسواک زدن و لباس پوشیدن را انجام دهد. حتی شما می‌توانید از کودک خودتان در حین انجام هر یک از این فعالیت‌ها عکس بگیرید و این پوستر را با عکس‌های کودک خودتان بسازید.
هر زمانی که فرزند شما نظم و انضباط خوبی داشت، او را تحسین کنید. شما می‌توانید به کودک خودتان بگویید که دوست دارید این رفتار را بیشتر در او ببینید. به عنوان مثال، به جای اینکه به کودک بگویید «بهتر بود وقتی عصبانی بودی برادرت را کتک نمی‌زدی.» به او بگویید «بهتر بود که از کلمات برای حل مشکل استفاده کنی.»
گاهی اوقات رفتارهای خوب کودکان مورد توجه قرار نمی‌گیرند و این موضوع برای کودکان و آموزش نظم به کودکان، مطلوب نیست. تحسین کردن رفتارهای بچه‌ها می‌تواند باعث شود که کودکان آن رفتار خوب را بیشتر تکرار کنند.
زمانی که کودکان کارهای خودشان را بدون نیاز به یادآوری انجام می‌دهند، شما می‌توانید آن‌ها را تحسین کنید. به آن‌ها بگویید :«خیلی عالی است که قبل از اینکه ما به شما بگوییم، کارها و تکالیف خودتان را انجام می‌دهی.» یا مثلا به او بگویید «من خیلی به تو افتخار می‌کنم که امروز تصمیم گرفته‌ای به تنهایی اتاقت را تمیز کنی.»
به کودک خودتان مهارت حل مسئله را آموزش دهید
کودکان می‌توانند برای حل مسائل مختلف با همدیگر همکاری کنند. گاهی اوقات پرسیدن از بچه‌ها در مورد اینکه فکر می‌کنند چه چیزی مفید است، می‌تواند یک چشم‌انداز خوب ایجاد کند تا راه حل‌های خلاقانه داشته باشند همینطور به تقویت خلاقیت کودک نیز کمک میکند.
ممکن است یک راه حل نسبتا ساده برای یک مشکل رفتاری کودک وجود داشته باشد. به طور مثال، کودکی که برای پوشیدن به موقع لباس برای مدرسه تلاش میکند، می‌تواند با انتخاب لباس خودش شب قبل، در زمانش صرفه جویی کند.
اما مشکلات پیچیده‌تر ممکن است نیازمند یک سری مداخلات از نوع آزمون و خطا باشند. نوجوانانی که تکالیف خودشان را انجام نمی‌دهند، ممکن است برای اینکه انگیزه بیشتری جهت انجام تکالیف داشته باشند، نیاز به تغییر چندین چیز هم داشته باشند.
سعی کنید که ابتدا یک امتیاز را حذف کنید و یا به او بگویید تا بیشتر در مدرسه بماند و تکالیف خودش را انجام دهد. به تلاش برای پیدا کردن راه حل‌های مختلف ادامه دهید تا بتوانید در نهایت بهترین راه را پیدا کنید تا کودک شما با کمک آن، نظم بیشتری پیدا کنید.
به رفتار خوب پاداش دهید
دادن پاداش می‌تواند مشکلات رفتاری کودکان را رفع کند. کودک پیش دبستانی که شب‌ها زود به رختخواب می‌رود، می‌تواند با داشتن یک جایزه‌ی کوچک مثل خریدن یک صفحه استیکر مورد‌علاقه‌اش، انگیزه بهتری برای رفتن به رختخواب بگیرد. دقت داشته باشید که دادن پاداش به کودک باید کوتاه مدت باشد و شما پس از آموزش نظم به کودک خودتان، آن را حذف کنید.
به خاطر داشته باشید که پاداش‌های زیادی وجود دارد که هزینهای را به دنبال ندارند. از امتیازات اضافی مانند اجازه دادن برای بازی کردن بیشتر برای ایجاد انگیزه در فرزندتان برای مسئولیت پذیری بیشتر استفاده کنید.
